|
|
EEN INTERNATIONALE HULDE AAN DE BRILJANTE
DANE RUDHYAR
1895-1995- deel 9 (van 10) - Waar leefde Dane Rudhyar voor? Door Patana Usuni
De meeste van ons die met Dane Rudhyar bekend zijn, kennen hem voornamelijk door zijn baanbrekende en kiemkrachtige prestaties in de herformulering van de moderne astrologie. Tegenwoordig doordringen de resultaten van zijn werk eigenlijk het gehele terrein zowel direct als indirect en op manieren die in 't oog springen en niet zo duidelijk zijn. Toch was de astrologie niet zijn eerste roeping, noch de enige.
Gedurende zijn hele lange leven drukte creatieve activiteit zich op verschillende terreinen van streven uit, een ingewikkeld en dooreengewoven tapijt vormend. In zijn oorspronkelijke gebied van productieve uitdrukking, het terrein van muzikale compositie, werd hij bekend door en verbonden met de avant-garde van de 'nieuwe moderne muziek'. Een uitvoering van zijn muziek in New York op 4 April 1917 vormde de eerste dissonante polytonische muziek ooit in de Verenigde Staten gehoord. Naast zijn muzikale belangstelling, begon hij ook gedichten te schrijven die niet aan de gevestigde literaire tradities voldeden, of in esthetisch gewaardeerde vormen pasten.
Twintig jaar later begon hij in Santa Fe, New Mexico, te schilderen en vond zichzelf al gauw aangesloten bij de Transcendentale Beweging in Kunst. En natuurlijk vond zijn astrologische werk dertig jaar later een soort verbinding met de menselijke mogelijkheden en 'New Age' bewegingen. Door de loop van alle jaren heen kan een centrale draad worden gevonden, die door al Rudhyar's streven heendrong. Zijn honderdjarige geboortedag presenteert een uitstekende gelegenheid om dit centrale thema te onderzoeken en de titelvraag: "Waar leefde Dane Rudhyar voor?" te beantwoorden.
Voordat we met het eigenlijke onderzoek beginnen, lijkt het nader bekijken van de wortels en daaropvolgende ontwikkeling van het 'centrale thema' passend. De leidraad van Rudhyar's leven was in twee belangrijke realisaties geworteld, die plaatsvonden toen hij 16 jaar was. De eerste, die twee delen had, was dat Tijd cyclisch was en dat de Wet van Cycli zowel alle beschavingen beheerste als het hele bestaan. De tweede was dat de Westerse beschaving de symbolische 'herfstfase' van z'n bestaansduur naderde.
Deze realisaties kwamen voornamelijk spontaan en intuïtief, hoewel beïnvloedt door contact met het werk van Friedrich Nietzsche - de laatste een heel invloedrijk filosoof bij de 20ste eeuwwisseling, die onder anderen de 'revaluatie van alle waarden' aanmoedigde. Hoe dan ook, de twee realisaties brachten in Rudhyar een verlangen in beweging om zich van Europa af te scheiden en een 'Nieuwe Wereld' te zoeken waar hij zichzelf als een zaad kon zaaien, de erfenis van wat levensvatbaar en opbouwend was uit het Europese verleden, in zich dragend. Zo gebeurde het dat het ideaal van de 'zaadmens' in zijn bewustzijn opkwam, het 'centrale thema' vormend, dat zijn leven en werk hierna overheerste en doordrong.
In 1916, op de leeftijd van 21 jaar, wijdde Rudhyar zijn ideaal en keuze van 'zaad zijn' in door van zijn geboorteland Frankrijk naar de Verenigde Staten van Amerika te verhuizen, zich identificerend met "een zaad dat over de oceaan werd geblazen.... om zich in de vruchtbare, reine aarde van een 'Nieuwe Wereld' te poten." Daar maakte Rudhyar van 1917 tot 1928 een lange en diepe studie van vele gebieden: verschillende Aziatische en occulte filosofieën, Oosterse muziek, astrologie, etc. De Theosofie van H.P. Blavatsky's "De Geheime Leer" was in het bijzonder behulpzaam bij veel van zijn daaropvolgende ontwikkeling. In het begin van de 30er jaren onderzocht hij onder anderen diepte psychologie - in het bijzonder de Analytische Psychologie van Carl Jung, de nieuwe fysica van Einstein en een boek dat heel katalytisch bleek te zijn: "Holisme en Evolutie" door Jan Smuts. Deze studies waren niet bedoeld om een hoeveelheid gegevens en/of informatie te verzamelen. Rudhyar nam eerder bewust op zich om in zichzelf een 'hogere' vorm van mentale werking te ontwikkelen, die in staat was om zich met fundamentele, universele, spirituele en metafysische principes en cyclische processen in te laten. Later zou hij deze hogere mentale activiteit 'helder denken' noemen: het directe ervaren van ideeën.
Toen hij zijn studies met het ideaal van 'zaad zijn' integreerde, begon Rudhyar te voelen dat het zijn bestemming was om een creatieve en synthetische herformulering uit te werken van antieke en traditionele metafysische en occulte principes. Het doel van deze poging moest zijn om helder denken in anderen te bevorderen, zodoende helpend om een 'geest van heelheid' te ontplooien, zowel individueel als collectief. Deze bestemming werd dus de kern en kiem van zijn gekozen ideaal van 'zaad zijn'.
Hoewel Rudhyar in staat was om aspecten van de herformuleringspoging in zijn muzikale, astrologische, artistieke, poëtische en literaire werk op te nemen over de jaren, bleef een volledige en uitgebreide verklaring onuitvoerbaar.
Uitgever noch publiek kon gevonden worden. Eindelijk in 1970 begon de publicatie van "The Planetarization of Consciousness" (Planetarisatie) een serie boeken, die aan de uitleg van een 'filosofie van werkende heelheid' gewijd was. Die omvatten later: "We Can Begin Again Together", "Occult Preparations for a New Age", "Culture, Crisis and Creativity", "Beyond Individualism", "Rhythm of Wholeness" and "The Fullness of Human Experience". Planetarisatie en Ritme vormen de fundering, terwijl de anderen als pilaren de verschillende aspecten en hoeken van het gebouw omlijsten.
Hoewel het eerlijk en juist is om over een filosofie van werkende heelheid te spreken lijkt Rudhyar's schrijven meer op kunst en muziek dan enige soort kritisch en/of analytisch theoretiseren. Zijn woorden lijken regenboogkleurige tinten uit te stralen, clair-obscur verlichtend op ontelbare diepten; zij vibreren met klank en klemtoon, vloeien in betekenisvolle bewegingen. Dit was zeker niet het materiaal voor academici, noch was het zo bedoeld. Nee, het was een 'herfstachtig loslaten' van 'zaadideeën': nieuwe beelden en symbolen van regelmaat, verbondenheid, vervulling en wereldwijde overvloed, zwanger met de kiemen van de toekomst. Om de volledige wereldvisie te presenteren of zelfs schetsen, gaat ver buiten de samenstelling van dit korte artikel. In plaats daarvan zal ik een sterk geconcentreerd en tot hoofdzaken beperkt overzicht van de boodschap geven, die door de filosofie heen lijkt te spreken.
Een goede plaats om te beginnen is bij menselijke en planetaire evolutie.
Planetaire evolutie heeft tot voor kort, geologisch gezien, voornamelijk de evolutie van leven geschetst. Met de ontwikkeling van wat wij de 'mensheid' noemen (en er kan meer dan 1 'mensheid' geweest zijn) is echter een aanvullende factor naar voren gekomen: menselijke evolutie.
Menselijke evolutie bestaat uit het 'beschavings' proces. Het heeft de ontwikkeling in mensen als doel van het vermogen om op een leven-transcenderend vlak van bestaan te functioneren in een georganiseerd gebied van bewustzijn en activiteit, gebaseerd op en afhankelijk van een bovenfysiek soort materie. Dit heeft in feite met een verandering in het menselijk bewustzijn en identiteit te maken van z'n huidige staat op het biopsychische vlak van de aardse natuur, naar wat 'spiritueel-mentaal' genoemd zou kunnen worden. Er zijn vele aspecten aan dit proces en de voltooiing zal een onbepaalde tijd vereisen - de paar duizend jaar van geschreven geschiedenis ver overschrijdend.
Het beschavingsproces werkt door het functioneren van grote samenlevingen of 'cultuur-gehelen'. Een cultuur-geheel kan beschreven worden als een georganiseerd - zelfs 'organisch' - gebied van collectieve menselijke activiteit, geïntegreerd door een gevoel van gemeenschap en gezamenlijke filosofisch-religieuze-psychologische tradities en gronddoel. Oorspronkelijk gegrond in een bepaalde geografische locatie met een bepaald klimaat, fauna en flora, is een cultuur-geheel in staat om zich uit te breiden tot vele ongelijksoortige gebieden, zoals het Europese cultuur-geheel gedurende de laatste 500 jaar heeft gedaan en de Islamitische in de eeuwen daarvoor.
In het totale 'leven' van een cultuur-geheel kunnen gewoonlijk vier perioden onderscheiden worden, tenminste theoretisch:
De eerste wordt overheerst door fysieke en biologische activiteit: de vestiging van een land basis en manier van produceren, de ontwikkeling van een 'nieuw geslacht' van mensen, etc. Het is een tijd voor levensgerichte wilskracht, sterkte en dynamiek.
De tweede periode wordt gekenmerkt door stabiliteit en consolidatie. Instituten, wetten, dogma's, etc. worden geformaliseerd om de waarden te cultiveren, bewaren en verfijnen, die gedurende de voorgaande periode werden verkregen. Deze dienen dan als vormen voor een bepaalde manier van collectief gedrag, denken en voelen, een mechanisme voor het cultuur-geheel verschaffend om zich in stand te houden.
Uitwisseling is de sleutel tot de derde periode. Handel begint te groeien en overheersen. Er bestaat interpersoonlijke en interculturele uitwisseling op alle vlakken, niet alleen leidend tot een uitbreiding van productie, maar ook van kennis, verlangens en mogelijkheden. Deze uitbreiding strekt de oude vormen langzamerhand uit, die tenslotte hun veerkracht verliezen. Uiteindelijk breken zij, zodra de centrale waarden en symbolen eerst hun heilige karakter verliezen en daarna ieder overblijvend spoor van geloofwaardigheid.
De vierde fase begint als de oude, geheiligde en gewettigde manieren steeds verder verwrongen en ontluisterd worden. Alle intellectuele, emotionele, seksuele, gedrags en sociale zelfbeheersing verslechtert langzaam, vergezeld van toenemende wanorde en verwarring. Van alles en nog wat wordt mogelijk.
In antwoord op deze beroering ontstaat langzaam een polarisatie. De grote meerderheid van mensen begint - op verschillende manieren - niet alleen vervreemd van hun cultuur te raken, maar ook onpersoonlijk: statistische nummers, een 'stem'. Hun levens worden steeds meer achtervolgd, bezeten en geconditioneerd door een onverzadigbaar verlangen naar de 'roes van het geld'.
Ondanks wat onbeperkte vrijheid van keuze lijkt te zijn, wordt het leven voor hen steeds minder waard.
Aan de andere kant komen er een paar mensen tot een ander begrip van vrijheid. Realiserend dat het als de grondslag voor fundamentele verandering kan dienen, gebruiken zij de nieuw gevonden vrijheid om hun trouw aan een uit elkaar vallend cultuur-geheel over te brengen naar een grotere werkelijkheid. Deze grotere werkelijkheid kan op vele verschillende manieren beschreven worden, maar in principe is het de nog te realiseren mogelijkheid van het menselijke ras of rijk als geheel. In zijn alomvattende totaliteit zou deze menselijke mogelijkheid Antropos genoemd kunnen worden.
Het doel van de menselijke evolutie is om Antropos te verwezenlijken door middel van een lange serie cultuur-gehelen, waarvan ieder enkele zaden nalaat, die uiteindelijk zullen ontkiemen en een nieuw cultuur-geheel zullen opbouwen en vormgeven. Om je trouw naar Antropos en de menselijke evolutie over te brengen, betekent de weg van het zaad te kiezen. De dwang van een ongelimiteerde vrijheid te volgen in een 'niet langer beschaafd' leven, betekent de weg van het blad te volgen. Hoe prachtig en kleurrijk de bladeren ook mogen zijn, zij ontbinden uiteindelijk allemaal in teelaarde, waarvan de vergane deeltjes gebruikt zullen worden als elementaire beginselen voor en door nieuw leven. De weg van het zaad of van het blad? - dit is de vraag waar alles om draait voor alle mensen, die gedurende de herfstperiode van een cultuur-geheel leven.
De weg van het zaad is de weg van de avatar. Het is een lang en moeilijk pad van jezelf voorbereiden, zodat Antropos en de menselijke evolutie door ('trans') het wezen van iemand's persoon heen kan werken; het is dus transpersoonlijk. In essentie moet men een bewuste relatie tot stand brengen en dan worden, met dat aspect van Antropos, dat iemand's plaats en functie is binnen het nog grotere geheel van het Aarde-wezen.
Als een deel of onderdeel van het Aarde-wezen, speelt Antropos een bijzondere en vitale rol. Die rol is om de bewuste geest van de planeet te worden, om bewust te maken - en betekenis te ontlenen aan - alle activiteiten binnen het gebied van de Aarde. Het is om het vlak van bewustzijn van het hele planetaire bestaan, al dan niet menselijk, te vergroten. Uiteindelijk om de materie van de aardbol zelf te trans-substantieren. Daarom hebben alle mensen, als onderdelen van Antropos, een potentieel bewuste functie te vervullen binnen het Aarde-wezen.
Deze functie wordt voorgesteld door een spiritueel viertal (SV) dat met ieder mens verbonden is. Het SV bestaat uit:
- een spirituele kwaliteit, die de essentie en het wezen van hemelse potentie vertegenwoordigt;
- een individualiserend principe, de integrerende en ritmische kracht die nodig is om zowel de spirituele kwaliteit uiterlijk vorm te geven als om te dienen als de kern "persoonlijkheid" van ieder menselijk wezen;
- een archetypische geest, die een 'richtsnoer terrein' schept dat vorm geeft aan de spirituele kwaliteit en tevens structuur aan een bepaald mens;
- en de universele kracht van hemels mededogen, de grondslag en reden voor alle bestaansvormen.
De transpersoonlijke weg is de bewuste, vastberaden en geheiligde poging om de functie, die door dit SV wordt vertegenwoordigd, te vervullen gedurende het historische tijdperk waarin men leeft.
Het huidige tijdperk wordt niet alleen door de langzame ontaarding van het Europese of Euro-Amerikaanse cultuur-geheel gekenmerkt, maar ook door de gelijktijdige en zelfs verder gevorderde verslechtering van alle andere nog bestaande. De Oost Aziatische, Zuid Aziatische, Islamitische, verschillende Afrikaanse en inheems Amerikaanse en andere cultuur-gehelen zijn allemaal in vergevorderde, hoewel verschillende staten van ontbinding. Rudhyar wijst erop, dat uit deze enorm grote teelaarde-in-ontwikkeling een nieuw cultuur-geheel moet rijzen, dat planetair van omvang zou moeten zijn.
Natuurlijk zal zo'n nieuwe wereldwijde samenleving niet vanzelf ontstaan, maar het zou aangekondigd en gezaaid kunnen worden door 'zaadgroepen'. Deze laatste zouden bestaan uit geïndividualiseerde personen gewijd aan 'zaad zijn' en de transformatie van menselijke - en daarna, planetaire - relaties, want "alle veranderingen komen voort uit relaties". Deze smeltkroezen van mutatie, gericht op de verwezenlijking van Antropos, zouden dan de kiemen of bouwstenen kunnen vormen van het nieuwe cultuur-geheel. In ieder geval heeft Rudhyar, hoewel hij niet in detail voorspelde wat er gaat gebeuren - wie zou dat kunnen? - enige basisprincipes geschetst die van toepassing lijken te zijn op het komende tijdperk, waarvan slechts enkele hier genoemd kunnen worden.
Het nieuwe cultuur-geheel of samenleving zou niet homogeen zijn. In plaats daarvan zou het alle personen, volken en plaatselijk varierende culturen als aparte en betekenisvolle onderdelen van de 'Aarde-samenleving' omvatten.
Gebaseerd op liefde en overvloed, in plaats van op de principes van angst en gebrek die tegenwoordig zo overheersend zijn, zou het politiek door beheer vervangen; een beheer van macht en bronnen van bestaan voor de doelstellingen van de planeet-als-geheel "omdat de Aarde 'het op die manier wil'".
Het zou een samenleving zijn, waar de twee rechten - het recht van een samenleving om aan te dringen op optimale productiviteit voor het welzijn van al zijn leden en het recht van de mens om een individu te worden, gevestigd in zijn eigen spirituele identiteit - samengevat, geharmoniseerd zijn en in werking gehouden worden. Zo'n samenleving zou gesteund worden door volledig bewuste en innerlijk vrij maar hele individuen, die op hun beurt door de samenleving geïnspireerd zouden worden om met succes, wat ieder van hun plaatsen en functies ook vragen, te vervullen als deel van deze nieuwe wereldwijde samenleving.
Tenslotte zou het de vervulling van Antropos voeden en inspireren binnen het Aarde-wezen, en verder dat van het Aarde-wezen zelf, binnen het nog grotere geheel van de ruimte (het zonnestelsel als geheel).
Dit voortdurend refereren en herinneren aan 'grotere gehelen' doordringt de filosofie van heelheid in werking. Al het bestaande, op welke maat dan ook, bestaat als deel van een groter geheel. Tegelijkertijd is ieder bestaan het grotere geheel voor vele kleinere. Daarom is ieder wezen zowel een groter geheel als een onderdeel, op die manier een hiërarchie vormend van gehelen (=wholes), een holarchie. Deze holarchie is er echter een van omvang, niet van macht. Geen enkel groter geheel maakt een nauwkeurige, strakke of absolute beslissing over welk onderdeel ook. Hoewel het grotere geheel een meer omvattend bewustzijn en activiteit heeft dan - en een levensterrein biedt aan - zijn vele onderdelen, is er een verticale verhouding van wederkerigheid.
Op verschillende manieren structureert en conditioneert een groter geheel het wezen van zijn onderdelen, maar de laatste beïnvloeden op hun beurt ook de werking van de eerste. Dit holarchische arrangement geeft aan ieder wezen een plaats en functie binnen een groter geheel en daarom in potentie een betekenis!
Maar betekenis vraagt om een zekere kwaliteit van bewustzijn, minimaal een menselijk vlak van bewustzijn. Hoewel alle gehelen een soort bewustzijn hebben dat bij hun eigen vlak van bestaan past, wordt alleen op het vlak van de mensheid 'nadenkend' bewustzijn bereikt. Dit is het bewustzijn dat in staat is tot het ontwikkelen van betekenis.
Niettemin dient niet alle betekenis en streven om het doel van Antropos te vervullen. Dat doel wordt stap voor stap bereikt, als ieder persoon zijn of haar betekenis en activiteit overeenstemt met het vlak van het respectievelijk verwante SV. Want als en wanneer iemand geïndividualiseerd is, dan moet het SV gevoeld en naar verlangd worden als het meest dringende en essentiële 'grotere geheel'. Niemand 'bezit' of 'heeft' een SV; integendeel, het is de persoon die aan het laatste toebehoort. Om het op een meer rechtstreekse manier te zeggen: ieder van ons is verantwoording verschuldigd aan een SV, soms ook losjes en onterecht: het 'hoger zelf' genoemd. Het SV vertegenwoordigt het antwoord vol mededogen op de cyclische roep om een meer inclusieve ervaring van heelheid en betekenisvol bestaan. Om ons bewustzijn op dit antwoord af te stemmen, in ons dagelijkse leven te leven, is de weg van het zaad, van de avatar, het pad van vreugdevolle en bewuste deelname en vervulling in Antropos en het Aarde-wezen - het is de transpersoonlijke weg.
Dit brengt ons naar het einde van een veel te kort boodschapgericht uittreksel van de filosofie van heelheid in werking. Door gebrek aan ruimte konden veel dingen eenvoudig niet besproken worden, voornamelijk de inclusieve en grondslag vormende 'cyclus van zijn en beweging van heelheid'. Maar dit wijst alleen maar naar de rijkdom aan betekenis, begrip en leiding, die uit een studie van Rudhyar's schrijven geoogst kan worden.
Een laatste thema vormt de relatie van Rudhyar's astrologische werk tot de filosofie van heelheid in werking. Als de filosofie de structuur en het waarvoor verschaft, dan laat de astrologie in potentie de weg zien! Toch moeten we duidelijk onderscheiden dat astrologie de weg niet is, het kan ons alleen laten zien hoe we onszelf kunnen oriënteren, ons bewustzijn en onze activiteit, zodat we onze weg zouden kunnen vinden, ons 'richtsnoer terrein'.
Om astrologie op deze manier te beoefenen is geen eenvoudige onderneming. Het meest fundamentele is, dat de eerste en meest belangrijke cliënt van een astroloog hij of zij zelf is. Door een oprechte en toegewijde toepassing op zichzelf, zou een astroloog uiteindelijk anderen op een diepere en meer waardevolle manier van dienst kunnen worden.
Het is niet eens absoluut noodzakelijk om met horoscopen te werken teneinde Rudhyar's astrologische werken te gebruiken. De basisprincipes en ideeën zijn de onderwerpen van het grootste belang. Hoewel alle astrologische boeken behulpzaam zijn voor het begrijpen van deze hoofdprincipes, zijn wellicht "An Astrological Triptych" en het "12 kwaliteiten vereist voor het spirituele leven en hun zodiakale overeenkomsten"-deel van "Astrological Insights into the Spiritual Life" het nuttigste om de transpersoonlijke weg in iemand's dagelijkse leven uit te voeren.
In het produceren van zowel een volledige, wereldwijde en toekomstgerichte filosofie alsmede een manier van uitvoering, was Rudhyar in zeldzaam gezelschap. De meeste filosofen produceren geen 'manier' en de meeste lesgevende yogi's en psychologische typen produceren geen filosofieën. Voorzover ik weet, was de enige andere persoon die een dergelijke combinatie gedurende de 20ste eeuw presenteerde, de grote Indische ziener-filosoof, yogi en dichter Sri Aurobindo.
Hoe dan ook, het ideaal dat het leven dat Rudhyar was kracht gaf, was dat van de 'zaadmens'. Dit leven werd gewijd aan het loslaten van zaadideeën, die op hun beurt de vorming van andere potentiële zaadmensen zouden kunnen bevruchten. Want als er in de loop van de herfst geen zaden worden gevormd en losgelaten, hoe kan er dan enige nieuwe groei gedurende een lente zijn, die zo ver weg lijkt als een droom?
De 'tijd van het seizoen' of de cyclus te overpeinzen, kan voor sommigen fantaseren lijken - of zelfs voor de meeste. Toch weet het zaad in z'n diepste kern, binnen in z'n hart. Met onpeilbare diepten van kalmte en vertrouwen bereid het zich rustig voor, terwijl de bladeren de luisterrijke en kleurvolle herfst vieren, onbewust van de komende winter. Op de juiste tijd zullen de herfststormen en snijdende winterwinden komen, hun respectievelijke 'seizoenscondities' voortbrengend.
Maar door alles heen wacht het zaad, geduldig, want in z'n schoot draagt het de visie, de belofte, het heilige vertrouwen, van de toekomst.
"Het zaad of het blad?" - dat was Rudhyar's levensboodschap aan ons.
"Wie luistert er - nu?"
"Wie zal antwoorden?"
Patana Usuni, Austin, TX U.S.A. (Patani Usuni was uitgever van het op Rudhyar's geïnspireerde ideeën blad "To Sow", dat nu niet meer bestaat)
naar deel 1: Inleiding
naar deel 2: Rudhyar & het astrologische pad, door Joyce Hoen
naar deel 3: Rudhyar, door Jeff Jawer
naar deel 4: Rudhyar en zijn contact met Holland, door drs. Helene W. Koppejan-van Woelderen
naar deel 5: Ludwig Wittgenstein, Dane Rudhyar en ik, door Ann Kreilkamp
naar deel 6: Transformeren of? ......door drs. Roeland M. de Looff
naar deel 7: Rudhyar: vriend, voorbeeld en wijsgeer, door Michael M. Meyer
naar deel 8: Dane Rudhyar, een zaadmens voor het nieuwe tijdperk, door Alexander Ruperti
naar deel 10: Epiloog, door Tees Reitsma, Odes to Joy, door Dane Rudhyar
